مرتضی خان اعظمی و صحبت اله معینی چاغروند و پرویزخان اعظمی

سه تن از بزرگان لرستان از راست:

استاد صحبت اله معینی چاغروند فرزند معین السلطنه خرم آبادی و برادر مادری بانو سلطنت اعظمی.
مرتضی خان اعظمی سرکرده رشید ایل بیرانوند و رئیس جبهه ملی شاخه لرستان.
پرویز خان اعظمی فرزند شیرمحمدخان بیرانوند.

کودتای ننگین 28 مرداد 1332در خرم آباد به روایت و قلم فریده کمالوند

عشایر مسلح طرفدار مرتضی خان اعظمی در صحن وسیع حیاط و پشت بامها اجتماع کرده و سنگر بسته بودند....

گزارش کودتای ننگین 28 مراد 1332 در خرم آباد به روایت و قلم فریده کمالوند همسر گرانقدر دکترهوشنگ اعظم

---------------

در آن زمان پنج سال داشتم و سالی بود که کودتا بر ضد دولت ملی دکتر مصدق به وقوع پیوست و نظامیان دولتی اقدام به دستگیری نیروهای طرفدار دولت ملی کردند به همین دلیل نظامیان و نیروهای دولتی با یورش به منزل مسکونی ما در سبزه میدان خرم آباد قصد دستگیری مرتضی خان اعظمی را داشتند و عشایر مسلح طرفدار مرتضی خان در صحن وسیع حیاط و پشت بامها اجتماع کرده و سنگر بسته بودند تا از ورود نظامیان به داخل حیاط ممانعت به عمل آورند...

سروصدا و هیاهو از خیابان به گوش می رسید. نیروهای ارتشی بافشار زیاد و به رغم مقاومت عشایر مدافع مرتضی خان قصد داشتند وارد صحن حیاط شوند، اما دیوار انسانی عشایر مسلح راه آنها را سد کرده بود و علاوه بر درگیری های فیزیکی بحث و جدلهای لفظی هم در گرفته و داد و فریاد تمام فضای حیاط را پر کرده بود...

من گاه گاه به آغوش مادرم پناه می بردم اما دوباره کنجکاوی و شیطنت بچگانه ام باعث میشد که در هر فرصتی خودم را به صحن حیاط برسانم تا ببینم چه خبر است.
صحن هزار متری خانه ما در قرق مردان مسلح و خشمگین طایفه بیرانوند بود که به دفاع از مرتضی خان در حیاط اجتماع کرده بودند و بالای پشت بامها هم تعدادی از آنان با تفنگهایشان شانه به شانه هم سنگر گرفته و آماده شلیک بودند.
در این حین هوشنگ پسر بزرگ مرتضی خان که در آن زمان هفده ساله بود با شور و حرارت زیادی در فعالیت و آمد و رفت بود... در آن فضای پراضطراب و هیاهو با پیشنهاد عده ای از افراد که در صحن حیاط موضع گرفته بودند از حیاط همسایه نردبان گذاشتند که ما بچه ها و مادرم را از آن محل خارج کنند. مادرم به مرتضی خان اصرار میکرد که او هم همراهمان بیاید اما او نپذیرفت و گفت: 《این همه مردان طایفه به خاطر من خودشان را به خطر انداخته و سینه شان را سپر گلوله های نظامیان کرده اند و آن وقت من فرار کنم؟ نه همینجا می مانم.》پس از دقایقی ما را با همان نردبان به بیرون منتقل کردند و به منزل اقواممان رفتیم.
در تماس تلفنی که مسئولان با تهران گرفته بودند اینطور گزارش داده بودند که تعداد افراد بیرانوند که به دفاع از مرتضی خان اجتماع کرده اند خیلی زیاد است و در صورت درگیر شدن ارتش و دست به اسلحه بردن دوطرف تعداد زیادی کشته خواهند شد و احتمال بروز اغتشاش و ناآرامی در شهر خرم آباد زیاد است.
یادهای ماندگار- فریده کمالوند-ص 22،23،24
تنظیم:مظفر زیدعلی بیرانوند

مرتضی خان اعظمی لرستانی بیرانوند

مرتضی خان اعظمی لرستانی بیرانوند فرزند علی مردان خان بیرانوند و پدر دکتر هوشنگ اعظمی از سرشناسترین و نام آورترین بزرگان ایل بیرانوند و لرستان و نماینده دور اول مجلس شورای اسلامی مردم لرستان بود.